Kolasin, danas nadaleko poznat po svojim prirodnim ljepotama, osnovali su Turci koji su vladali ovim podrucjem u XVII vijeku. Dio turskog grada ocuvan je do danas, i svjedoci o njihovom prisustvu u malom gradu kojim je upravljao namjesnik pod nazivom kolazi – sto je oznacavalo titulu nizeg ranga – pedesetara. Tokom svoje tri vijeka duge istorije Kolasin je, kako kazu, dijelio sudbinu vecine crnogorskih gradova, uglavnom prelazeci iz ruku okupatora u ruke oslobodilaca i obratno. Ovaj gradic je i pravi mali kuriozitet obzirom na cinjenicu da je 23 puta prelazio iz jedne u drugu ruku, bivao unisten, a i svoje konacno oslobodjenje od okupatora docekao je gotovo u rusevinama. Posebnu ulogu u stvaranju Kolasina, njegovom trajanju i oslobodilackoj borbi igrala su plemena Rovcana i Moracana, posebno tokom XVII i XVIII vijeka.
Prvi pravi pomen naseljenog mjesta Kolasina, tadasnjeg sela odigrao se 1565. godine kada se ovo mjesto pominje u jednom sultanskom beratu (objavi). Zadatak posade karaule, izmedju ostalog je bio i da prikuplja harac i druge poreze od naroda ovog podrucja. Sama karaula prerasla je u naselje cije se stanovnistvo uglavnom bavilo zemljoradnjom i ratovanjem. Tada je ovo mjesto bilo turska karaula sa manjom posadom koja je imala zadatak da stiti frekventan karavanski put izmedju Podgorice i Bijelog Polja, a posebno da se nosi sa sve ucestalijim ustanickim akcijama morackih, rovcanskih, vasojevickih, uskockih i drugih plemena. Stanovnistvo Kolasina uslovljeno teskim zivotom, neprestanim oslobodilackim borbama u velikoj mjeri se iseljavalo tokom XIX i pocetkom XX vijeka. Od 1863. godine Kolasin je bio dio novopazarskog sandzaka. Iako je formalno bio u granicama Otomanskog carstva njegov status bio je konstantno problematican kao status pogranicnog grada. Pretenzije Crne Gore najcesce su se manifestovale preko napada na kule grada, kojima su upravljali poznate crnogorske vojne vodje Miljan Vukov i Novica Cerovic. U mnogim ovim napadima Kolasin je znao da pretrpi gotovo nepopravljivu stetu. Tokom Istocne krize Kolasin je i formalno pripao Crnoj Gori (1878. God.), ali je predaja grada, kao i u vecini slucajeva u Crnoj Gori odugovlacena. Devetog oktobra 1878. god grad je i zvanicno predat tadasnjem crnogorskom suverenu knjazu Nikoli Petrovicu. Dio naselja, tj. oblasti prema gradu Mojkovcu ostao je i dalje u Turskoj, te je tako Kolasin na neki nacin i dalje zadrzao nezahvalnu ulogu pogranicnog grada sto je uticalo na to da se pogranicni sukobi i dalje nastave. Crnogorska vlast cinila je sve da ukljuci sto veci broj ljudi iz Kolasina u drzavne poslove ne bi li ojacala svoj uticaj u ovom podrucju, ali je netrpeljivost nastavljala da zivi bez obzira na sve. Tada je poceo i talas iseljavanja muslimanskog zivlja prema sjeveru. 1886. godine crnogorska vojska je napredovala prema sjeveru i zauzevsi Polja pomjerila je granicu do rijeke Tare.
Prema drugim izvorima podrucje na obali rijeke Tare u periodu prije nastanka samog grada Kolasina nazivalo se Kolasinovicima te odatle i naziv samog grada.
Polozaj samog grada, geografsko-strateski izuzetno povoljan, na ovom prostoru uvijek je odredjivao istoriju i sudbinu gradova i ljudi koji su zivjeli u njemu. Za Osmanlije, Austrougarsku imperiju i Crnu Goru, Kolasin je stoga bio jedna od najdragocjenijih tacaka. Pored Rovcana i Moracana, drobnjacka i uskocka plemena dala su izuzetan doprinos ojacavanju oslobodilacke borbe tokom druge polovine XIX vijeka.
Pocetak XX vijeka Kolasin je docekao nalik vecini gradova ovog podrucija – ne bas razvijen. U takvom stanju ga je i zatekla Austrougarska imperija koja ga je u periodu od 1916. do 1918. godine okupirala. Nakon oslobodjenja 1918. godine nastupaju decenije relativnog mira na ovom podrucju, iako sam grad nije vidio nekog veceg napretka. Jedina razlika u dotadasnjem zivotu Kolasina je bila ta, sto je pocela i jedna druga, politicka borba. Na prvim izborima za Ustavotvornu skupstinu, u novembru 1920. godine izborne liste komunistickih partija dosle su u sami vrh po broju glasova. Pocetkom trece decenije XX vijeka pocinju i prva organizovana dejstva Komunisticke partije Jugoslavije na ovom podrucju. U gradu se pojavljuju leci, osniva se i prva lokalna partijska organizacija, sastavljena mahom od studenata ovog kraja. Sukobi sa drzavnim rezimom pocinju vec 1935. godine. Godinu dana kasnije najpoznatiji mladi komunisti ovog kraja: Veljko Vlahovic i Mijat Maskovic odlaze na Iberijsko poluostrvo da bi pomogli svoje drugove u Spanskom gradjanskom ratu. Kada je vijest o smrti Mijata Maskovica i njegovg saborca Mojsija Stefanovica stigla u njihov rodni kraj komemoracije u njihovu cast prerasle su u demonstracije protesta protiv rezima i iskrene izraze solidarnosti sa slobodoljubivim spanskim narodom. Avgust 1939. godine Kolasin je zapamtio po jednoj od najvecih omladinskih partijskijih akcija. U pitanju je bio veliki omladinski zbor na Ganovaci kraj Biogradskog jezera, posvecen borbi protiv fasisticke najezde koja je te godine pocela da hara Evropom. Tog dana okupilo se oko dvije hiljade mladih ljudi iz citave regije sjeverne Crne Gore. Sa tog mjesta, po prvi put u Crnoj Gori, zacuo se poziv na narodno jedinsto i borbu protiv fasisticke misli i izdajstva.
Ipak, svoje mjesto u istoriji i u stvaranju slobodne Crne Gore, Kolasin je zasluzio tokom narodnooslobodilacke borbe u Drugom svjetskom ratu. Vec prvi ustanicki dani u Crnoj Gori u Kolasinu su protekli burno. Oruzja se prihvatilo na stotine i mladih i starih. U pocetku gerilci, ovi ustanici su vremenom formirali regularne trupe narodnooslobodilacke vojske koja ce u ovom kraju djelovati od prvog do poslednjeg dana oslobodilacke borbe. U borbama oko Kolasina poginuo je veliki broj istaknutih gradjana a neki, najpoznatiji medju njima, kasnije narodni heroji bili su: Bajo Sekulic, Vukman Kruscic, i drugi. Iako bombardovan, Kolasin je iz Drugog svjetskog rata izasao uzdignute glave kao jedan od najsvjetlijih primjera antifasisticke borbe u ovom dijelu Evrope. Oslobodjen je 29. decembra 1944. godine. Iz godina ratova, Kolasin je izlazio mudriji i bogatiji za poneku zivu legendu. Tako, Kolasin kao grad koji je prezivio mnoge bitke cuva i pomen na neke vojnicke velicine kakav je bio i italijanski vojnik Mario Riva – komandant 83. puka, divizije Venecija, koja je bila stacionirana u Crnoj Gori tokom godina drugog svjetskog rata. Lik i zivotna prica kapetana Rive posluzila je i scenaristima filma “Bitka na Neretvi”.
Ovaj hrabri italijanski komandant, dvadesetsedmog septembra 1943. godine presao je na stranu narodnooslobodilacke vojske Jugoslavije, dajuci svoj doprinos antifasistickoj borbi na ovim podrucjima. Ovaj artireljac je svojim vojnim znanjima i hrabroscu impresionirao borce kolasinskog i beranskog kraja te su ovog ridjobradog kapetna uskoro zavoljeli svi borci iz pokreta. Kako kazu za njega uvijek je bio u elegantnoj uniformi, profesionalac, licio je na filmskog glumca, a u ruci je uvijek nosio mali stapic poput dirigenta orkestra. Poginuo je u oktobru na putu Podgorica – Matesevo u kratkoj borbi sa njemackim motorizovanim jedinicma. Narod ovog kraja i dan danas cuva uspomenu na ovog mladog oficira.
Do Drugog svjetskog rata vecina stanovnistva ovog podrucja bavila se poljoprivredom i stocarstvom. Dio stanovnistva u gradu bavio se trgovinom i sitnom zanatskom djelatnoscu. U ovom kraju bilo je i nekoliko pilana, a od industrijskih objekata bila je prisutna samo jedna termoelektrana. Nakon drugog svjetskog rata sa brzim razvitkom grada doslo je do intezivnijeg i brzeg razvitka cijelog kraja i promjena u djelatnosti stanovnistva. Elektrifikacija, izrada vodovoda, i razvoj obrazovne djelatnosti ucinili su Kolasin savremenim evropskim gradicem u relativno kratkom vremenskom periodu. Podrucije bogato prirodnim resursima i sirovinama imalo je dobar preduslov za razvoj u cjelini. U poslednjim decenijama XX vijeka Kolasin se okrenuo turistickoj djelatnosti svjestan neiscrpnog potencijala u pogledu prirodnih ljepota i netaknute prirode. Danas je Kolasin, kao sto je i uvijek bio, jedna od najprometnijih crnogorskih destinacija u koju se rado dolazi.
Legenda
Skriveno od pogleda, u atmosferi koja oduzima dah, Biogradsko jezero i zaljubljenici u prirodu ovog kraja ispricace vam i pokoju legendu o ovoj tajnovitoj gori. Po jednoj od njih, na gumnu, tj najplicem dijelu jezera sastajale su se vile. Zastitnice voda i prirode uopste na tom mjestu izvodile su svoj ples – kolo, opijajuci ljepotom i gracioznoscu sav zivi svijet. Poneki stari znalac ovoga kraja ‘povjerice’ vam tajnu da u osvit zore i dan danas mozete cuti njihov smijeh i igru. Na vama je da otkrijete da li je tako.
Za nastanak jezera vezuje se i jedna druga prica. Naime, nekada je na mjestu danasnjeg Biogradskoj jezera bilo plodno polje koje su obradjivala dva brata. Gumno, na kome se zito sredjivalo nakon zetve, odrzavala su braca u slozi sve dok se jedne jeseni ne posvadjase oko podjele samog zita. U napadu bijesa mladji brat ubije starijeg. Slomljena bolom njihova majka prokune mladjeg brata, a od saline njene kletve, prolomi se zemlja na mjestu gdje se nalazilo gumno, a nastade jezero koje i danas cuva tajnu.
I najveci kulturno istorijski spomenik, manastir Moraca okruzen je velom legende. Ovaj misticni sakralni objekat, opasan je, poput srednjevjekovne tvrdjave, visokim kamenim zidom unutar kojih se nalaze konaci koji ce vam ispircati i poneku legendu ovog kraja. Po jednoj od legendi koja zivi kod lokalnog stanovnistva, ovaj manastir nastao je od posebnog zutog kamena i to iz podrucja koje je nestvarno daleko udaljeno od samog lokaliteta manastira. Po legendi narod ovog kraja je stvorio kolonu koja je bila dugacka desetinama kilometara i tako iz ruke u ruku prebacivao kamen od Tusine, mjesta gdje se kamen nalazio, do samog danasnjeg manastira Morace.