Cetinje, ukljucujuci i planinu Lovcen predstavlja izdvojenu kulturnu cjelinu, koja je dio kulturno – turisticke zone. Na Cetinju ima 55 kategorisanih spomenika kulture, medju kojima je 10 od izuzetnog znacaja. Najveci dio spomenika skoncentrisan je u gradu, i skoro su svi u funkciji. To su uglavnom danas – muzeji, galerije, vjerski objekti i kulturne institucije.
CETINJSKI MANASTIR – nalazi se u neposrednoj blizini Dvorca kralja Nikole i Njegoseve Biljarde. Predstavlja najvaznije svetiliste u gradu. Sagradio ga je 1701. godine vladika Danilo Petrovic. Manastirski kompleks danas je centar crnogorske duhovnosti i kulture. Ima jednobrodnu crkvu skromnih dimenzija, posvecenu Presvetoj Bogorodici. Tu je i ikonostas iz XIX vijeka rad grckih majstora. U crkvi je civot sa mostima Sv. Petra Cetinjskog, a ispred crkve grobovi knjaza Danila i vojvode Mirka Petrovica. Sa sjeverne strane manastira je i celija Sv. Petra Cetinjskog, a juzno su dvospratni manastirski konaci. Manastirski muzej smjesten je u Njegosevom konaku, koji je po bogatstvu i raznovrsnosti eksponata svojevrsna muzeoloska institucija. U odajama muzeja se nalaze vitrine u kojima se cuvaju vrijedni i dragocjeni eksponati, od kojih su pojedini izradjeni i od plemenitih materijala.
Medju poznatijima izdavajaju se: epitarhij Save Petrovica iz XIII vijeka, kruna Stefana Decanskog iz XIV vijeka, barjak Balsica XV vijek i simboli Crnojevica takodje XV vijek. Pored crkvenih odezda gospodara crnogorske dinastije Petrovic, u muzeju se cuvaju i kolekcije predmeta sa djelima primijenjene umjetnosti od kojih su mnogi napravljeni od zlata, srebra, sa ukrasima od poludragog i dragog kamena. Medju ostalim eksponatima muzeja su i razni drveni krstovi (XVII – XVIII vijek) te zbirke rukopisnih knjiga, jevandjelja, medju kojima se izdaja Divosevo jevandjelje iz sredine XIV vijeka i primjerak prve juznoslovenske stampane cirilicne knjige – Oktoih, prvoglasnik iz 1494. godine. Takodje, u muzeju postoji i bogata zbirka ikona iz XVII i XIX vijeka.
MANASTIR CRNOJEVICA – Na mjestu zvanom Cipur u blizini Cetinjskog manastira nalazi se manastir sa crkvom Presvete Bogorodice, koji je jos 1484. godine podigao Ivan Crnojevic, gospodar Zete i osnivac Cetinja. Na osnovu sacuvanih ostataka manastira, starih opisa, crteza i planova, manastirski kompleks bio je veoma slozena i mocna cjelina, opasana zidovima na koje su se naslanjale zgrade konaka, kule te pomocni objekti. U centru kompleksa bila je smjestena crkva Rodjenja Bogorodice dok se u sjevernom dijelu nalazila crkvica posvecena Sv. Petru. Kompletno zdanje nalazilo se nad lucnim otvorom kojim je tekla rijeka Cetina, koja je sluzila za rad Crnojevica stamparije. Kapitelni stubovi trobrodne bazilike, kakva je prvobitno izgledala ta crkva, bili su ukraseni reljefima izvedenim u duhu gotike i renesanse, a na njima se nalazi grb Crnojevica. Manastir Crnojevica razorili su Turci 1692. godine. Na mjestu crkve Rodjenja Bogorodice, knjaz Nikola I Petrovic, 1886. gradi dvorsku kapelu, u kojoj se danas nalaze posmrtni ostaci kralja i kraljice Crne Gore do 1918. godine Nikole i Milene Petrovic- Njegos.
VLASKA CRKVA – to vjersko zdanje podignuto je kao crkva Rodjenja Bogorodice, sredinom XV vijeka. Danasnji oblik i naziv Vlaska crkva dobila je 1864. godine. Arheoloska iskopavanja pokazala su da se ispod danasnje crkve nalaze ostaci starije crkve manjih dimenzija, koja je kako se pretpostavlja, nastala sredinom XVI vijeka, i koja je bila ukrasena freskama. Sredinom XVII i XVIII vijeka, crkva je srusena i na njenom mjestu podignuta je nova, vecih dimenzija, koja je nakon izvjesnih prepravki, 1864. godine dobila danasnji izgled.
U crkvi se nalazi ikonostas izgradjen u bogatom drvorezu koje je 1878. izradio Vasilije Djinovski. Crkveno dvoriste ogradjeno je jedinstvenom ogradom nacinjenom od cijevi pusaka zaplijenjenih u oslobodilackim ratovima protiv Turaka 1858., 1876. – 1878. godine. Sa obije strane ulaza nalaze se srednjevjekovni nadgrobni spomenik – stecak ukrasen reljefnim predstavama koji poticu sa kraja XIV i pocetka XV vijeka.
ZETSKI DOM – je bila zgrada crnogorskog kraljevskog pozorista. Danas, „Zetski dom“ je takodje pozorisna zgrada, mada je jedno vrijeme tu bio smjesten i arhiv, muzej i citaonica sa bibliotekom. Izgradnja zgrade zapoceta je 1884. godine, po projektu arhitekte Josipa Slada, da bi se izgradnja okoncala tek 1892. godine. Prva predstava „Balkanska carica“ po tekstu kralja Nikole I Petrovica, izvedena je 1888. godine u jos uvijek nedovrsenom zdanju. Zahvaljujuci cetinjskom Diletantskom drustvu, nakon otvaranja „Zetskog doma“ na Cetinju su gostovale razne pozorisne druzine iz Srbije i Vojvodine te je pozorisna aktivnost kontinuirano trajala sve do kraja nezavisnosti Crne Gore 1918. godine.
Glavna fasada pozorista najprije je bila napravljena u baroknom stilu, sa atikom i satom na vrhu, ali je 1896. doslo do izmjene, tako da je fasada dobila timpanon. Prilikom povlacenja 1918. godine, Austrougrarski vojnici zapalili su zgradu pozorista, koje je obnovljeno tek 1931. godine, kada su napravljene odredjene izmjene na glavnoj fasadi. Prvobitni ambijent teatra bio je uradjen veoma raskosno i moderno po ugledu na brojna evropska kamerna pozorista. U novije vrijeme pozornica je prosirena, obnovljen je enterijer a scena je obogacena brojnim pomagalima i rekvizitima, koji omogucavaju nesmetano odvijanje svih vrsta pozorisnih predstava. Predstave iz produkcije Crnogorskog narodnog pozorista, kao i svih drugih kulturnih institucija iz Crne Gore, strane produkcije kao i evropske predstave afirmisanih reditelja, sa svojim pozorisnim trupama cesto gostuju na Cetinju, nudeci kako cetinjskoj tako i publici sa Primorja ili iz sjevernijih krajeva Crne Gore, ugodjaj kakav samo moze biti u kraljevskom teatru. Plan i program za organizaciju profesionalnog ansambla sacinjen je jos1907. godine, da bi rad Kraljevskog crnogorskog pozorista bio ozvanicen po proglasenju Crne Gore kraljevinom 1910. godine. Nakon prvog svjetskog rata repertoar je bio raznovrsniji te su se cesto izvodila djela: Sekspira, Silera, Igoa, Smetane, Gorkog i drugih znacajnih dramskih pisaca.
Nakon II svjetskog rata „Zetski dom“ je imao status republickog pozorista, da bi 1958. postao polupofesionalno pozoriste sa 5 glumaca i amaterskom dramskom sekcijom. Kada je 1972. integrisano sa tadasnjim Titogradskim pozoristem, tada je prakticno i prestalo sa radom. Devedesetih godina XX vijeka, pozoriste „Zetski dom“ je renovirano, i vracen mu je prvobitni naziv „Kraljevsko narodno pozoriste“.
BILJARDA – nalazi se u neposrednoj blizini Cetinjskog manastira. Prvobitno se ta zgrada zvala Nova kuca, da bi po prispijecu bilijara na Cetinje, ona bila preimenovana u Njegoseva Biljarda. Izgledom podsjeca na jednostavan srednjovjekovni zamak, a djelo je ruskog emisara Jakova Ozereckovskog. Krov je prekriven olovom, a sa strane su kameni zidovi (nekada 4 kule). U dvoristu Biljarde u proslosti su postojala i 3 bunara. Sama zgrada ima duzinu od preko 70 metara a sirinu od 7,5 metara. Ukupno je imala 25 prostorija, od kojih je odredjeni dio koristio vladici Njegosu za licne potrebe. Druge prostorije bile su namijenjene Senatu, perjanicima i drugim drzavnim organima. Sve do 1867. godine Biljarda je bila rezidencija dinastickih vladara Petrovica. Pocetkom 20. vijeka s juznog krila Biljarde dogradjena je prostrana zgrada za potrebe Ministarstva vojnog, koja se i danas cuva. Kule su u medjuvremenu srusene, a 1951. godine velikom restauracijom Biljarde, vracen joj je prvobitni izgled. Tada je formiran i Njegosev i Etnografski muzej. Nakon zemljotresa 1979. Biljarda je jos jednom restaurisana, te je tada ostao samo Njegosev muzej. Pored same Njegoseve rezidencije, osnovu muzeja jos cine Njegoseva biblioteka, te biblioteka njegovog prethodnika Petra I Petrovica, poznatijeg po imenu „sveti vladika“. U Njegosevom muzeju u Biljardi cuva se veci dio knjiga iz oblasti filozofije, religije, istorije i geografije stampane 1549. i 1851. godine. U okviru biblioteka moze se vidjeti i knjizevno djelo „Gorski vijenac“, u originalnom rukopisu, kao i njegova razna izdanja na raznim jezicima. U muzeju je smjesten i cuveni Njegosev bilijar, fotelja, stolica za odmaranje, vladicanski ornat, dva portreta – ulje na platnu, te radovi cuvenih evropskih slikara XVII i XVIII vijeka.
Bio je i odličan strelac i igrač bilijara u čemu ga niko nije pobeđivao.
Medju vrijednijim eksponatima muzeja su: zlatno pero za pisanje, mastionica, prsten i Njegoseva biljeznica. Izrazitu paznju posjetilaca privlaci i metalna kasa, u kojoj je cuvan drzavni novac.
U juznom dijelu Biljarde u posebno izradjenom modernom paviljonu, smejstena je reljefna karta ili Reljef Crne Gore. Nastala je u vrijeme austrougarske okupacije Crne Gore 1916/1917 godine. Vojne okupacione vlasti izradile su specijalnu reljefnu kartu Crne Gore u razmjeri 1 : 10.000. Iako je Reljef imao, veoma vazan vojno- strategijski karakter, vajari i inzenjeri koji su ga izradili veoma su vodili racuna i o estetskom izgledu Reljefa. Vazniji objekti, ondasnje Crne Gore, kako oni infrastrukturnog tako i oni superstrukturnog karaktera, na njemu su vidno oznaceni.
VLADIN DOM – monumentalna zgrada Vladinog doma, poznata i kao zgrada Crnogorskog parlamenta, nakon Prvog svjetskog rata zvala se i Dom slobode. Zgrada je podignuta 1910. godine, po projektu Italijanskog arhitekte Koradinija za potrebe Narodne skupstine i smjestaj drzavnog aparata. U vrijeme kada je Vladin dom nastao bio je najveca gradjevina u tadasnjoj Crnoj Gori. Zgrada se sastoji od visokog prizemlja i sprata. Na vrhu procelja dominira raskosna atika sa skulpturama, reljefnim ukrasima i satom. U enterijeru Vladinog doma posebno se istice svecana sala bogato ukrasena razlicitim dekorativnim elementima u strukturi i brojnim dinastickim grbovima.
U Vladinom domu nalaze se i Umjetnicki muzej Crne Gore i Istorijski muzej Crne Gore.
Umjetnicki muzej prvobitno je bio Umjetnicka galerija. Maticnu galeriju cini 5 zbirki: Zbirka umjetnosti jugoslovenskih naroda i narodnosti, Zbirka ikona, Zbirka crnogorske likovne umjetnosti, Spomen zbirka Milice Saric – Vukmanovic i Zbirka kopije fresaka.
U prvoj zbirci su uglavnom radovi iz umjetnosti XIX i XX vijeka, a medju njima su i neka od vrednijih radova srpskih i hrvatskih romanticara i pripadnika akademskog realizma: Djure Jaksica, Djordja Krstica, Novaka Radonjica, Stevana Aleksica, Vlaha Bukovca, Urosa Predica, Paje Jovanovica i mnogih drugih. Tu su i djela srpskih te slovenackih impresionista: Milana Milovanovica, Nadezde Petrovic, Ivana Grohara, Matije Jame, Riharda Jakopica. Od djela impesionista zastupljeni su radovi: Jovana Bjelice, Petra Dobrovica, Zore Petrovic, Milana Konjovica. Poetski realizam predstavljen je djelima : Marka Celebonovica, Nedeljka Gvozdenovica, Pedje Milosavljevica, dok se kao obiljezja poratne umjetnosti isticu djela: Alekse Celebonovica, Rudolfa Sobajica, Miodraga Protica. Zbrika Crnogorske likovne kulture pocinje djelima baroknog slikara Tripa Kokolje, a nastavlja se radovima: Anastasa i Spira Bocarica, Mila Vrbice, Ilije Sobajica, Djoka Popovica, Pera Poceka, Koste Milicevica i skulptora Marka Brezanina – umjetnicima koji su ovjekovjecili romanitzam, realizam i impresionizam na prostorima Crne Gore i Jugoslavije.
Doba Sezana, postkubizam, moderni klasicizam, ekspresionizam i poetski realizam zastupljen je kroz radove poznatog crnogorskog umjetnika Mila Milunovica, Petra Lubarde, Mata Djuranovica, Milosa Vuskovica, Mirka Kujacica, Mihaila Vukotica, Jovana Zonjica, Milana Bozovica te skulptora Rista Stijovica. U zbirci poslijeratne kolekcije su ostvarenja slikara i vajara poput: Nikole Djurovica, Sava Vujovica, Velise Lekovica, Gojka Berkuljana, Aleksandra Prijica, Dada Djurica, Urosa Toskovica, Voja Stanica, Djordja Pravilovica, Marka Borozana, Luke Tomanovica, Stevana Luketica.
Kao legat Svetozara Vukmanovica – Tempa, velike crnogorske licnosti iz II svjetskog rata, i njegove supruge, u Umjetnickom muzeju se cuva i spomen zbirka Milice Saric – Vukmanovic, koja sadrzi manju kolekciju poznatih stranih slikara: Renoara, Okasa, Sagala, Salvadora Dalija, Rivera, Renata Gautuzoa, Uzunova.
U zbirci ikona paznju privlace djela Bokokotroske ikonopisane skole i nekoliko ikona strane provenijencije, dok zbirka sa kopijama ikona sadrzi najvrednija ostvarenja fresko slikarstva Crne Gore.
Pored Umjetnickog, u Vladinom domu, smjesten je i Istorijski muzej. Osnovan je 1989. godine. Zbirkama koje se u njemu nalaze obuhvacena je vojna i kulturna proslost Crne Gore. Centralna izlozba ima sest odjeljenja: predslovenski period (od najstarijih vremena do naseljavanja Slovena), period Srednjeg vijeka (od doseljavanja Slovena do kraja XV vijeka), period od XV do XVIII vijeka, vrijeme stvaranja Crnogorske drzave (1796. – 1878). i period Crne Gore u zajednici sa jugoslovenskim narodima (1918. do danas).
Najstariji materijal se cuva u okviru arheolsoke zbirke sa nalazima iz Duklje kao i drugih znacajnih lokaliteta Crne Gore. Posebno se istice jedinstvena kolekcija raznih ratnih trofeja. Interesantno je istaci, da je veliki broj eksponata izlozenih u muzeju dobavljan putem otkupa ili poklona. U Istorijskom muzeju Crne Gore tako je kroz epohe, prikazan istorijski ali i drustveno – ekonomski, kulturni, prosvjetni i privredni zivot Crne Gore.
Vladin dom, turisti poslednjih godina rado posjecuju i da bi vidjeli ikonu Bogorodice Filermose, koja se tu nalazi. To je jedna od najvecih hriscaniskih svetinja koja ima vise religiozno – relikvijskih znacenja. Pripada cudotvornim ikonama i ima veliki umjetnicki i kulturni znacaj. Cudotvorna ikona Bogorodice Filermose je vrhunsko djelo vizantijske umjetnosti, sa bogatom pozlatom. Ikona je izlozena u prostoru koji se zove Plava kapela, zbog neobicne plave boje koja obasjava njenu pozadinu. Na ikoni se nalaze vrijedni dragulji, dijamanti, safiri i rubini. Njenu borduru cini dvostruki red od 270 dijamanata, a u medjuprostoru su trolisti od brilijanata i rubina. Ikoni ipak nedostaje, jedan od smaragda u sredini niske, koji je, prema pretpostavkama, davno ukraden.
DVORAC KRALJA NIKOLE – izgradnja dvora kralja Nikole I Petrovica, u narodu poznatijeg kao Palac, zapoceta je 1863. godine, tj. odmah po inaugurisanju kralja Nikole za vladara Crne Gore. Njegova izgradnja okoncana je 1867. godine. Najprije, dvor je bio izgradnjen kao jednostavna zgrada pravougaone osnove sa spratom i potkrovljem na cijem je procelju bilo dvokrako nisko stepeniste i balkon ispod njega. Zgrada dvora 1871. godine prosirena je dogradnjom dva krila, a konacni neoklasicisticki izgled dvor je dobio 1910. godine. Tada je proslavljen i jubilej 50 – godisnjice vladavine knjaza Nikole, kada je istovremeno Crna Gora zvanicno proglasena kraljevinom. Dvor je svojim savrseno uradjenim enterijerom prilagodjen i rezidencijalnom i porodicnom zivotu. Odlikuje se prigusenom raskosi, kod koje preovladava ukus savremene umjetnosti odnosno secesije. Podovi na Dvoru uradjeni su u stilu parket mozaika, zidovi su presvuceni svilenim tapetama a tavanice ukrasene raskosnom stukaturom. Dvor ima i luksuzne elemente rasvjete kao i djelove mobilijara.
Od 1926. godine u dvoru je smjesten Drzavni muzej Crne Gore sa prvobitnim izgledom enterijera.
Drzavni muzej osnovan je 1890. godine. Muzej je opljackan za vrijeme Austrougraske okupacije 1916. – 1918. godine, da bi tek obnavljanjem bio otvoren 1926. i smjesten u Dvorcu kralja Nikole. Muzejska zbirka bogata je ostacima kulturno – istorijskih zbirki starih crnogorskih muzeja . Pri obnovi zgrade, najvise se vodilo racuna o rekonstrukciji rezidencije kralja Nikole I, cija je koncepcija zadrzana do danas.
Iako su rekonstruisani prostori koji su sluzili za boravak kralja i njegove porodice, prostori muzeja ispunjeni su autenticnim primjercima namjestaja i brojnim drugim predmetima koji su koristeni u svakodnevnom zivotu kraljevske porodice.
U muzeju se nalaze i zbirke i kolekcije znacajnih umjetnickih slika, etnografska zbirka, zbirka ratnih trofeja (zastava i oruzja), numizmaticka i filatelisticka zbirka, zbirka fortografija te arheoloskih predmeta. U zbirci trofejnih zastava, znacajno je istaci 44 turske zastave, koje za istoriju Crne Gore imaju veliki znacaj. Tu je i kolekcija crnogorskih zastava, medju kojima se na posebnom mjestu cuvaju one iz vaznih bitaka na Grahovu i Vucjem dolu. U zbirci oruzja najznacajniji su primjerci koji su pripadali istaknutim crnogorskim i turskim vojskovodjama. U muzeju se cuva i bogata zbirka arhivskih dokumenata, te rijetke knjige koje se cuvaju u Dvorskoj biblioteci.
NJEGOSEV MAUZOLEJ – nalazi se na 13 kilometru puta Cetinje – Lovecen. Mauzolej je smjesten na planini Lovecen odnosno na koti koja se zove Jezerski vrh, na visini od 1 660 metara. Njegosev mauzolej gradjen je u vremenu od 1969. – 1974. godine, a u njegovu izgradnju utroseno je nekoliko tona kamena. Mermerna gradjevina djelo je svjetski poznatog vajara Ivana Mestrovica i brojnih graditelja, a ovaj, kako se sve cesce naziva – mermerni kolos, postavljen je na mjestu nekadasnje kapele, gdje je Njegos prvobitno bio sahranjen.
Kada se stigne do samog vrha Lovcena, gdje se nalazi monumentalni mauzolej, docekace Vas predivan pogled na Bokokotorski zaliv. Kad je vrijeme lijepo i bez izmaglice, mogu se vidjeti i djelovi Italije, Albanije kao i nekih planina u Srbiji.
U predvorju Njegosevog mauzoleja stoje dvije kamene karijatide: majke i kcerke, teske po 7, 5 tona. U procelju mauzoleja smjestena je grandiozna figura Njegoseva, izradjena od najljepseg i najboljeg kamena teska 28 tona, a nad njom se nalazi suri orao rasirenih krila. Dolje u kripti mauzoleja nalazi se Njegosev grob. Mermerni sarkofag sa posmrtnim ostacima najveceg pjesnika i filozofa Crne Gore XIX vijeka sagradjen je od finog bijelog mermera. Sa zasvodnjene kripte svjetlucaju zlatna zrna. Za ukrasavanje svoda utroseno je 18 kg zlata, koje je rasprseno u 27. 000 zrna, svuda po zidovima kripte. Na nadgrobnoj mermernoj ploci pise „Njegos 1813. – 1851“. Posebno u ljetnjem periodu mauzolej na Lovcenu, dnevno posjeti vise hiljada turista.
MAUZOLEJ VLADIKE DANILA NA ORLOVOM KRSU – Na brezuljku koji se nalazi na jugozapadnom dijelu Cetinjskog polja, tacnije na mjestu koji se zove Orlov krs, nalazi se mauzolej vladike Danila Petrovica, rodonacelnika dinastije Petrovic – Njegos. Muzolej je izgradjen 1896. godine po ideji i nacrtu knjeginje Jelene, a uz saradnju francuskog arhitekte Frusea i vajara Votijera.
Na samoj ivici platoa, ispod baldahina koji nose 4 stuba, polozen je kameni sarkofag na cijoj su gornjoj ploci u plitkom reljefu predstavljeni simboli duhovne i svjetovne vlasti vladike Danila. Na istocnoj strani sarkofaga, u kruznom medaljonu utisnut je bronzani reljef vladicine glave u profilu. Do mauzoleja i platoa na Orlovom krsu moze se stici automobilom, asfaltnim putem. Sa tog mjesta pruza se izvrstan pogled na istorijsko jezgro Cetinja.
CETINJSKA POSLANSTVA – objekti diplomatsko – konzularnih predstavnistva, na Cetinju, poceli su da se formiraju odmah nakon priznavanja samostalnosti Crne Gore 1878. godine na Barlinskom kongresu. Za rad tadasnjih poslanstava i smjestaj osoblja iznajmljivane su brojne ljepse i kvalitetenije gradjene kuce ili su se posebnim projektima gradili novi objekti u kojima su kasnije bila smjestena poslanstva. Tako se i danas na Cetinju mogu vidijeti dobro ocuvana zdanja austrougraskog, ruskog, francuskog, italijanskog, turskog i engleskog poslanstva. Pored ovih gradjevina nalaze se fino uredjeni zeleni parkovi. Medju najranijima, izgradjeno je austrougarsko poslanstvo, 1899. godine, po projektu poznatog arhitekte Josipa Sladea. Zgrada ima prizemlje, sprat, atraktivnu mansardu. Vazi za jednu od najljepsih zgrada na Cetinju.
1910. godine podignute su zgrade italijanskog i francuskog poslanstva.To su lijepo i bogato ukrasena zdanja. Bivse francusko poslanstvo predstavlja gradjevna u stilu ciste cesije sa polihromnim keramickim plocicama na fasadama. U njoj se nalazi Centralna narodna biblioteka „Djurdje Crnojevic“.
Zgrada bivseg Italijanskog poslanstva gradjena je prema projektu arhitekte Koradinija. Najprije se nalazila u dijelu grada koji je u to vrijeme predstavljao periferiju. Oko nje se nalazi veliki park. Zgrada je jedostavno pravljena, bez prenaglasenih dekorativnih elemenata. Enterijer ambasade cine prostrane svecane sale. U ovoj zgradi smjesten je Zavod za zastitu spomenika kulture Crne Gore.
Svojom arjitekturom izdvaja se i zgrada u kojoj je bilo smjesteno poslanstvo Engleske. Ta gradjevina se odlikuje jednostavnoscu. Gradjena je 1922. godine po projektu arhitekte Hartija. Ambasadu okruzuje vrt sa teniskim igralistem. Eksterijer zgrade podsjeca na engleski ljetnjikovac. Danas je u pomenutoj zgradi smjestena Muzicka akademija.
CENTRALNA NARODNA BIBLIOTEKA „DJURDJE CRNOJEVIC“ – nalazi se u zgradma bivsih poslanstava Francuske i Italije. Osnovana je 1838. godine kao Njegoseva biblioteka, ali je i tada po strukturi knjiznog fonda i funkcijama imala karakter crnogorske centralne biblioteke i Javne drzavne biblioteke. Od 1896. godine u biblioteci se prikupljaju djela na svim jezicima koja se bave Crnom Gorom, te knjige juznoslovenskih i slovenskih naroda. Ipak, citav fond nekadasnje biblioteke stradao je tokom I svjetskog rata. Obnavljanje biblioteke uslijedilo je u martu 1946. godine, te ona od tada nosi naziv „Djurdje Crnojevic“. Taj vladar sin Ivana Crnojevica, osnivaca Cetinja, bio je osnivac prve stamparije i prve knjige „Oktoih“, u kojem se daje identitet „vojvoda Zete“ nekadasnjih vladara crnogorske drzave. Osim predgovora u „Oktoihu“ se nalaze i Pashalije, koje svjedoce da su autori imali izuzetno bogato znanje iz geometrije i astronomije. Djurdje Crnojevic se isticao najvise po svojoj izrazitoj pismenosti i obrazovanju ali i po politickim uspjesima. Uz pomoc jeromonaha Makarija on objavljuje i pet dragocjenih knjiga koje predstavljaju ponos crnogorske kulturne bastine.
Knjizni fond iznosi 1, 500.000 knjiga kao i svezaka periodicnih publikacija, geografskih karata, muzikalija kao i nekonvencionalnog biblioteckog materijala. Biblioteka „Djurdje Crnojevic“ ima i razvijenu izdavacku djelatnost u okviru koje se najvise isticu raritetne i unikatne crnogorske publikacije. Biblioteka takodje, izradjuje i nacionalnu bibliografiju ali i organizuje izlozbe knjiga u zemlji i inostranstvu.
ARHIV CRNE GORE – formiran je 1951. godine. Nalazi se u blizini Vladinog doma. Arhiv Crne Gore je naslijedio dokumentaciju Drzavne arhive Crne Gore, koja je svojim radom otpocela 1895. godine. U arhivu je smjestena gradja crnogorskog ministarstva od samog pocetka rada 1879. godine, arhive Velikog suda i Drzavnog sovjeta, Ministarskog savjeta, Narodne skupstine i drugih upravnih organa i ustanova do 1916. godine. Takodje, posjeduje i arhivu emigratskih vlada koje su radile od 1916. – 1921. godine, te Crnogorskog odbora za ujedinjenje (1917. – 1918).
Arhiv je naslijedio dokumentaciju Drzavne arhive koja je sa svojim radom otrpocela jos 1895. godine i danas objedinjuje arhivsku sluzbu na nivou cijele Crne Gore. Najstariji dokumet koji se cuva u centralnom depou Arhiva, datira iz 1539. godine.
Kao maticna ustanova Arhiv preuzima registrature republickih organa i institucija, te pravnih i fizickih lica u Crnoj Gori. Arhiv prikuplja i cini dostupnim razne spise i dokumenta za naucna istrazivanaja. Arhiv Crne Gore cuva preko 779 arhivskih fondova sa 4. 500. 000 dokumenata.
Osnovne fondove Drzavnog arhiva sacinjava gradja najvisih organa crnogorske drzave nastala poslije 1878. godine.
ZAVOD ZA ZASTITU SPOMENIKA CRNE GORE – ova institucija osnovana je 1948. godine. Smjestena je u u zgradi bivseg italijanskog poslanastva. Njen cilj je staranje o zastiti spomenickog nasljedja na citavoj teritoriji Crne Gore. U okviru te djelatnosti bavi se prikupljanjem, obradom i izradom dokumentacije o spomenicima kulture svih vrsta. Zavod vodi i Centralni registar zasticenih nepokretnih i pokretnih spomenika kulture u Crnoj Gori. U okviru Zavoda, nalaze se, Centar za dokumentaciju i istrazivanja, Odjeljenje za zastitu spomenika graditeljskog nasljedja te ateljei za konzervaciju pokretnih spomenika kulture.
GALERIJA GAMS – osnovana je 1996. godine na Cetinju, kao prodajna i kao izlozbena galerija. Pored stalne prodajne postavke, u okviru koje se moze vidjeti presjek jugoslovenskog i svjetskog slikarstva, galerija „Gams“ se publici predstavlja i veoma zapazenim grupnim i pojedinacnim izlozbama. Takodje, galerija organizuje i nastupe u gradovima Srbije i Crne Gore.