Crna Gora je zasigurno jedna od najzanimljivijih tačaka na svijetu. Iako pokriva svega oko 14.000 km2 i ima tek oko 670.000 stanovnika, njen doprinos svjetskoj kulturnoj baštini utoliko je i veći. Tokom vijekova svoje bogate istorije Crna Gora je opstala i ostala jedan od najsvjetlijih primjera borbe za slobodu i za sopstveno postojanje i mjesto kome se uvijek govorilo sa pijetetom. Hrišćanska, muslimanska, ilirska, vizantijska, turska i slovenska civilizacija ovdje su se stopile čineći Crnu Goru dovijeka raskrsnicom kulture i istorije.
Crna Gora mijenjala je svoje ime mnogo puta. Od latinske oblasti pod nazivom Prevalis, preko srednjevjekovne države Zete, do savremenog Crna Gora, kako se mijenjalo ime, tako se i prostor, zahvaljujući svim civilizacijama koje su na njemu kraće ili duže boravile, pretvarao u mozaik civilizacijskih tekovina. Ovaj kvalitet Crne Gore i danas je, u svijetu njen najcjenjeniji aspekt.
Neko će reći da su joj ime, Crna Gora, donijeli moreplovci za koje je sa pučine izgledala kao vrletna i mračna jer su se odmah iznad njenih toplih obala dizale planine i vrleti ispresijecani klancima. Drugi bi rekli da su joj neprijatelji dali to ime, zbog loše sreće koja bi svakoga zadesila ukoliko bi pokušao da je pokori, u nekim davnim vremenima. Istina je u tome da svoje ime nosi po onima koji su je učinili državom – dinastiji Crnojevića. Oni su uz dinastiju Petrovića ostali rodonačelnici jedne savremene, male ali ponosne, zemlje na Mediteranu.
Crna Gora je jedna od najstarijih evropskih država. Možda će vas njeno ime, Montenegro kako ono zvuči na većini svjetskih jezika, na trenutak zavarati da je riječ o zemlji južne Amerike. No, ukoliko se malo raspitate i potražite kakvu ličnu kartu naše zemlje otkrićete da Evropa sa svim svojim nacionalnim, kulturnim i istorijsko–geografskim diverzitetom krije i jednu malu, ali po mnogo čemu posebnu i privlačnu državu u sebi.
Crna Gora je južno-evropska i mediteranska zemlja. Spada u red najjužnijih evropskih država i izlazi na južni dio Jadranskog mora. Na oko 500 km od Rima, 1.500 od Pariza i Berlina, i oko 2.000 km zapadno od Moskve, Crna Gora leži na Balkanskom poluostrvu u samom srcu Evrope.
Ona se prostire izmedju 41° 51′ i 43° 30′ sjeverne georgrafske širine, te između 18° 26′ i 20° 21′ istočne geografske dužine. Najjužnija tačka se nalazi na ušću rijeke Bojane u Jadransko more, a najsjevernija duboko u kontinentalnom dijelu nedaleko od tromeđe Bosne, Srbije i Crne Gore. Iako je rastojanje između ove dvije tačke svega 190 km, između mediteranske klime juga i surovih planinskih vrhova sjevera kao da postoji jedan čitav svijet. Iz ovoga razloga Crnu Goru nazivaju zemljom 6 kontinenata. Geografski i klimatski diverzitet i njen geografski položaj čine je destinacijom koja će vam ponuditi jutarnje kupanje u vodama Mediterana i popodnevno skijanje poput onoga u Alpima.
Pronadji smjestaj u Crnoj Gori
Kao balkanska zemlja Crna Gora se nalazi na raskrsnici suvozemnih puteva izmedju Evrope i Azije. Ako dodamo da sa svojih 290 km obale Crna Gora, preko Jadranskog i Sredozmenog mora izlazi na svjetski okean, onda se o njoj mora govoriti kao o izuzetno bitnoj za ovaj dio Evrope. S toga i ne čudi što su brojne civilizacije bile privučene i plodnim ravnima i primorskim niskim pojasom. Svaka od njih ovdje je ostavila trag svog postojanja. Na jednom malom prostoru, upoznaćete se sa kolonadama i akvaduktima antičkih civilizacija, minaretima i turskim banjama, ostacima otomanske imperije, srednjevejkovnom hrišćanskom arhitekturom i slikarstvom, s jedne strane, i savremenom urbanom arhitekturom s kojom Crna Gora ulazi u XXI vijek, s druge strane. Iako mala, sa svega 411 km državnih granica, Crna Gora se otvara prema Srbiji, Bosni i Hercegovini, Albaniji i Hrvatskoj kao svojim kopnenim susjedima, dok preko svog teritorijalnog mora dijeli svoje postojanje sa svim onim državama koje imaju obale.
Mora su, kao putevi povezivanja država i naroda, uvijek bila od posebnog značaja. Crna Gora je od momenta kada je svoju slobodu iznijela na Svjetsko more znala da iskoristi prednosti Jadrana. Još od Berlinskog kongresa krajem XIX vijeka Crna Gora je imala svoju flotu i pomorce koji su bili nastavak tradicije čuvenog bokeškog mornarstva. Danas je, za Crnu Goru, izlaz na more najvažnija stvar u strateškoj politici razvoja turizma. Ono što je južni Jadran dao u pogledu priorodne ljepote i klime Crna Gora danas oplemenjuje odličnom turističkom ponudom, te ne čudi zašto je za tako kratko vrijeme dospjela u vrh zemalja koje ostvaruju procentualno najveći napredak u broju turista koji je posjete na godišnjem nivou.
Crna Gora se pruža na svega 13.812 km2, a pripada joj je i 4.800 km2 površine Jadranskog mora. Od nje su u Evropi manje samo Andora, Lihtenštajn, Luksemburg, Vatikan, Monako i San Marino. No, ako pogledate raznolikost njene geografije, i prisjetite se dugog i bogate istorije, naša zemlja će vam se učiniti jednom od najvećih. Njenih 650.000 stanovnika, i desetak kultura koje zajednički grade sliku njene multietničnosti i multikulturalnosti, možda su i najveće bogatstvo i potencijal koji vas može privući.
Južno od Hrvatske, na svega par sati od Dubrovnika počinje Crna Gora koja će se na drugoj strani, razgraničiti sa Albanijom, na ušću rijeke Bojane, na prelijepoj Ulcinjskoj rivijeri. Tako, na svega šezdesetak kilometara Jadranske obale čekaju vas živopisni Dubrovnik u Hrvatskoj, sa međunarodnim aerodromom Ćilipi, i najsjeverniji crnogorski jadranski grad Herceg Novi. Ako se zna da se i nedaleko od Herceg Novog nalazi aerodrom Tivat, onda je ovo zasigurno prostor sa koga možete započeti vaše putovanje. Uz brojne turističke ture i izlete odvojite prvih par dana vašeg odmora za stari evropski grad – republiku Dubrovnik, i Herceg Novi koji živi svoj sedmi vijek postojanja. Izuzetno privlačna arhitektura koja je nastajala pod uticajem španske, mletačke, francuske i austro-ugarske najbolja su poznivica za oba grada.
Gotovo 300 km crnogorske obale leži nasuprot Italije, te treba napomenuti da postoji redovan trajektni saobraćaj ka lukama u Bariju i Ankoni. Ukoliko boravite u jednom od ova dva grada, za svega par sati, možete se naći ili u Baru ili u Kotoru, najznačajnijim crnogorskim lukama.
Na sjeveru, kojim dominira granica prema Srbiji, pružaju se planinski masivi, koji se spajaju sa onima u Bosni, Srbiji i Albaniji, te tako pored izuzetnih mogućnosti za razvoj planinskog turizma Crna Gora predstavlja jako bitan činilac u saobraćajnoj povezanosti istočnog Balkana sa toplim morima.
Kroz integracione procese, Crna Gora postaje ravnopravan clan jugoistočnih asocijacija, najrazličitijih profila. Njen politički i strateški položaj i pacifistička orjentacija čine je faktorom stabilnosti u regionu, i partnerom daleko većih i moćnijih zemalja. Kao mlada država u pogledu nezavisnosti, ona je kroz svega par mjeseci uspjela da dobije naklonost sjeverno – atlantskih intergracionih istitucija, koje su time odale priznanje nečemu što je kroz dugu istoriju bila odlika Crnogorske države – da očuva sebe i svoj kulturni identitet, a da u najboljoj mjeri doprinese svojim postojanjem napredku čitavog regiona.
Na svijetskoj turističkoj mapi Crna Gora danas je jedna od najzanimljivijih tačaka. Ukoliko na CNN–u, EuroNews-u ili na nekoj drugoj velikoj TV stanici vidite spotove na kojima se u isto doba godine može skijati i na moru i na planini nemojte se zavarati i pomisliti da je riječ o zemlji koja se pruža kroz više klimatskih i geografskih pojaseva. Na jednom malom prostoru na udaljenosti od svega stotinjak kilometara ovi pojasevi se stapaju u neponovljivo iskustvo za svakog posjetioca. Nedaleko od pomenutog Herceg Novog, na par kilometara udaljenoj planini Subri, gotovo tokom čitave godine postoji snježnici pogodni za skijanje!
Egzotične tropske biljke zajedno sa alpskim biljnim vrstama učiniće da se za svega 24 sata doživi ugođaj posjete Švajcarskoj i Grčkoj u isto vrijeme; za biologa biće interesantne svih onih 2.833 biljne vrste i podvrste, od kojih 22 možete naći samo u Crnoj Gori i nigdje drugo na svijetu, ili neki od 4 nacionalna parka, jedna od poslednjih prašuma, najdublji kanjon na svijetu posle Kolorada; za klimatologa, pak biće interesantna i tačka sa najviše padavima po kvadratnom metru u Evropi – Crkvice. Ovo je zemlja najjužnijeg zaliva glacijalnog porijekla, najčistije rijeke u Evropi, najvećeg jezera na Balkanu, najduže podzemne rijeke na svijetu i mnogih drugih interesantnih stvari. Na svega 0,14 % površine Evrope, koncentracija geografskih, istorijskih, kulturnih i prirodnih bogatstava je takva da ćete se Crnoj Gori vraćati tokom čitavog svog života, i uvijek nanovo upoznavati sva njena lica.
Kada treba predstaviti Crnu Goru i odgovoriti na pitanje gdje se ona nalazi, neumitno se mora poći od njene obale. Prostirući se nasuprot južne Italije, na istočnim obalama Jadranskog mora, 293,5 km crnogorskog primorija ponovo nudi raznovrsnost i raznolikost kao i cijela država. Ako krenemo sa juga, prvo što će nas dočekatio biće 13 km duga plaža u Ulcinju, koja se slobodno može nazvati Kopakabanom Evrope. Na sjevernom dijelu, na takodje velikoj plaži Bečići i geografija i istorija ispisuju da je ova plaža proglašena najljepšom evropskom još daleke 1930. godine.
Mediteranska gradjevina koju karakteriše Stari grad najljepša je u Budvi, Kotoru i Herceg Novom, koji Crnu Goru stavljaju na kartu centara sa vrijednijim kulturnim i religijskim spomenicima.
Crna Gora zajedno sa Italijom najširi je dio tzv. Otrantskih vrata. Razdaljina je oko 200 km, pa je Italija i bila i ostala najbliži partner Crne Gore kada je u pitanju pomorski saobraćaj. Veza između ove dvije države zasigurno su najjače u ovom dijelu Evrope, ne samo što su životno povezane Jadranskim morem, Crna Gora i Italija su u jednom istorijskom momentu prišle jedna drugoj još bliže, kada je princeza Jelena postala žena Vitoria Emanuela budućeg Italijanskog kralja. Od tada poznata kao Princeza Jelena Savojska ona je doprinijela, ne samo zbližavanju dinstičkih kuća Italije i Crne Gore, već i povezivanju samih naroda i država. Nešto stariji žitelji Italije biranim riječima govore o crnogorskoj princezi koja je pored ljubavi prema svom narodu, jednake emocije je dijela i prema italijanskom narodu.
Jadransko more je jedno od najčistijih i najprozirnijih na svijetu, čija flora i fauna može biti samo još jedna u nizu pozivnica. Jadran krije i čuva mnoge tajne i uspomene . Na nekoliko lokacija samo ovog ljeta utvrđeno je postojanje davno potopljenih brodova, te neka vas ne čudi što se na ovom Jadranu gotovo svake godine s morskog dna izrone dragocjene amfore, nerijetko pune vina, potom vrijedni spomenici davnih vremena poput nakita, dukata koji su nerijetko bili dio gusarskog plijena. grad Ulcinj je na primjer bio jedan od poznatijih piratskih centara tokom proteklih vjekova. Izuzetan kvalitet ovog dijela Jadranskog mora je taj što ga karakterišu izuzetno tople vodene struje, i još uvijeku poptpunosti ne istražen reljef dna, što će zaintrigirati svakog ljubitelja podvodnog turizma. Često u Crnoj Gori borave i marinski biolozi i studenti, a odnedavno Crna Gora se afirmiše i kraćim filmovima o podvodnom svijetu južnog Jadrana. Obalu bogate maslinjaci, medju kojima ćete pronaći i stabla koja su savremenici Isusa hrista. Bogat riblji svijet bio je i ostao izvor života južne Crne Gore.
Veći gradovi na obali su, gledano sa juga, Ulcinj, srednjevjekovno utvrdjenje koga okružuju mnoge romantične legende i priče o ljudima koji su ga posjećivali, branili i osvajali. To je grad, možda i najljepše legende, one o nastanku Don Kihota i o njegovoj ljubavi prema Dulsineji, djevojci iz Ulcinja (od Ulcinja). Natopliji Jadranski grad nikada neće prestati da vas fascinira kako svojom bogatom i netaknutom prirodom tako i svojom bogatom istorijom; Bar, centar rane srednjevjekovne kulture, i najveća luka u ovom dijelu Jadrana. Stari dio grada biser je Crne Gore, i mjesto je koje morate posjetiti da biste u potpunosti osjetili atmosferu prošlih vremena koja se očuvala i danas u XXI vijeku. on je danas mediteransko-orijentalni grad, zbog uticaja svih onih civilizacija za koje je on bio nezamjenljiv primorski centar. Ukoliko nastavimo prema sjeveru u blizini Bara ćemo naići na ruševine znamenitog manastira na rtu Ratac, u kojem je Jelena Anžujska podigla baziliku, sa koje se vidi jedan od najviših srednjevjekovnih gradova Nehaj, koji su zidali Mlečani, a utvrđivali Turci; preko manjih mjesta kao što su Petrovac i Miločer koje karakteriše izuzetno blaga klima i maslinjaci stižemo do prijestonice crnogorskog turizma. Budva, koja svojom rivijerom spada u red najljepših mediteranskih turistickih centara, danas je biser na Jadranskoj obali. Grad hotel Sveti Stefan, velelepni hotel Splendid, ostrvo turistički kompleks Sveti Nikola, popularno nazvan Havaji, uz dvije i po hiljade godina staru istoriju grada prava su obilježija Budvanske rivijere koju karakterišu godišnje temperature jednake onima na francuskoj i italijanskoj rivijeri. Kotor, grad pod zaštitom UNESCO-a, svakako jedno od MUST VISIT mjesta u Crnoj Gori, danas spada u red najposjećeniji Jadranskih naselja i gotovo je neizostavan dio bilo kakvog programa mediteranskog krstarenja. Izvrsna arhitektura, mmoštvo građevina gotskog, romanskog, renesansnog i baroknog stila čine ga, uz Dubrovnik, najinteresantnijim gradom na istočnoj Jadranskoj obali. Herceg Novi, najsjeverniji crnogorski jadranski grad, stepenasto izdignut iznad predivnog ulaza u Bokokotorski zaliv, pamti španske, francuske, austro-ugarske, otomanske i mletačke imperije, pa se uticaj svih ovih civilizacija i danas osjeća u kulturi Herceg Novog; ovo je grad sa gotovo 300 sunčanih dana u godini, sa srednjom godišnjom temperaturom od 16,2 C°, i maslinjacima koje možete pronaći na 520m nadmorske visine.
Niz, manjih ali jednako živopisnih naselja koja povezuju veće gradove crnogorske obale, poput Reževića, Perasta, Prčnja, i Igala, takođe su interesantan mjesta za posjetu, jer u njima možete pronaći brojne manastire, vazdušne banje i floru koja je specifična samo za ovaj dio Evrope.
No, iako je najeksponiranija i za ljetnji turizam najinteresantnija, crngorska obala je samo jedan dio onoga što Crna Gora može ponuditi turistima, avanturistima i istraživačima. Tek kada se zađe iza uskog primorskog pojasa nad kojim se uzdižu Lovćen, Orjen i Rumija, počinje put upoznavanja drugog lica Crne Gore. Središnja i sjeverna Crna Gora za nekoga će biti cak i interesantnija od primorske regije jer svakako ima šta da ponudi.
Između crnogorskog primorja i planinske Crne Gore leži središnji dio Republike Crne Gore u kome su se skrile Rijeka Crnojevića, Skadarsko jezero, glavni grad Crne Gore, njena prijestonica i njene ravnice. Na svega četrdesetak minuta udaljenosti, Podgorica i Cetinje, centri savremene i Crne Gore iz nekih prošlih vremena, vama će otkriti sliku toga šta je Crna Gora bila, toga šta je sada i šta namjerava da postane. Nad prijestonicom Cetinjem diže se mauzolej na najvećoj nadmorskoj visini na svijetu na 1.660 metara, posvećen najvećem crnogorskom pjesniku – ratniku, Njegošu. Posjeta Cetinjskom manastiru koji čuva jednu od tri najveće hrišćanske svetinje ruku Svetog Jovana Krstitelja, potom posjeta nekom od dvorova dinastije Petrović, gdje između ostalog možete naći i prvi bilijarski sto na Balkanu, u Biljardi, uz muzeje, poput etnografskog, Njegoševog itd., najbolje preporučuju Cetinje svakom posjetiocu. Ako se za svega kratko vrijeme preselite iz ovog polja istorije, stižete u Podgoricu. Glavni grad danas je slika crnogorske države uopšte. Nakon razaranja i žrtve koju je podnio u drugom svjetskom ratu u borbi protiv fašizma ovaj vreli grad danas izrasta u staklu u administrativni centar regiona. Skadarsko jezero sa brojnim endemskim biljnim i životinjskim vrstama je možda i najinteresantniji segment Crne Gore. Ukoliko želite da posjetite poslednje evropsko stanište pelikana, Crna Gora i Skadarsko jezero su za vas jedini i pravi izbor.
Ako se kroz nekih šezdesetak minuta vožnje nadjete na obroncima snijegom pokrivenih planina to znači da ste na putu da upoznate Crnu Goru u pravom smislu te riječi. Ispresijecan klancima i kanjonima koji pored geografskog imaju i istorijski značaj ovaj dio Crne Gore najupornije čuva svoje tajne i tek je na putu da bude otkriven. Na rijekama i vrhovima srešćete televizijske ekipe iz čitavog svijeta koje se dive vodama koje se piju sa izvora i iz samog toka jednako. Kanjon Pive dubok i do 900 metara jedan je od najživopisnijih. Mostovi koji se nad njim dižu uzani putevi koji se duž njega pružaju oduzimaju dah i čine da se svako ko tuda prolazi zaustavi i ovjekovječi borbu čovjeka i prirode jednako kao i njihov suživot. Pivski manastir prenijet je kamen po kamen na novu lokaciju kada je bila gradjena velika hidroelektrana.
Najegzotičnije planinsko ljetovalište u Crnoj Gori nacionalni park Durmitor bogat je jezerima, kanjonima, šumama, i sniježnim cirkovima. Brojna mala jezera nastala u udubljenjima nekadašnjih lednika leže na visinama od 1.400 do 2.200 metara. Crno jezero je lokalitet poznat na čitavom Balkanu i nijedna posjeta Crnoj Gori ne bi bila potpuna bez obilaska istog. Za speleologe posebno će biti atraktivne pećine, izuzetno atraktivna je Ledena pećina sa najljepšim stalaktitima i stalagmitima na ovom dijelu Balkana. Njih čini vječni led raskošnih oblika, a kada se zna da je pećina na visini od 1.900 metara nadmorske visine onda je ugodjaj još veći. Jedna od posebnih atrakcija Durmitora je i najviši izvor na Balkanu, na visini od 2.000 metara nadmorske visine – Savina voda.
Najveći turistički centar regiona je Žabljak, i ukoliko se zna da ga posjećuju čak i Slovenci, Česi, Austrijanci i Italijani, onda se s pravom može reći da je njegov prirodni i turistički potencijal evropskog karaktera. Nedaleko od ove Crnogorske varošice nalazi se i javorov gaj, divovsko drvo pod čijom se krošnjom može skloniti više od stotinu ljudi, te su stanovnici ovog dijela Crne Gore izuzetno ponosni na njega.
Jedna od najljepših vazdušnih banja sa izuzetnim potencijalom kada je u pitanju izletni turizam jeste i Kolašin, na oko 950m nadmorske visine. okružuju ga stoljetne šume, i planinski vrhovi Bjelasice, sa izuzetnim skijaškim terenima, ponajboljim u Crnoj Gori. Biogradsko jezero, jedno od najvećih ledničkih, okruženo je prašumom sa preko 50 vrsta drveća. Interesantno je da u zimskim mjesecima ovo jezero koje se smatra najljepšim na Balkanskom poluostrvu pokrije led.
Crnogorski sjever bogat vazdušnim banjama i ljekovitim biljem danas je malo ostrvo Evrope koje će vam poslužiti i kao utočište u zdrav i prirodan život i koji će vam vratiti snagu svježinom koju donosi priroda i toplinom kojom odišu ljudi kao nigdje na svijetu. Ovdje je gost domaćin, a vaša posjeta bilo kom domaćinstvu biće praznik u kome ćete moći probati jela koja se mogu naći na trpezi samo u ovom dijelu svijeta i koje vam nijedna kuhinja ne može spremiti onako kako ce to učiniti vaš crnogorski domaćin sa sela.
Svoj doživljaj Crne Gore završite splavarenjem niz kanjon Tare, 78 kilometara dug, kroz litice visoke preko 1.000 metara. Iskustvo splavarenja kanjom drugim po visini u svijetu, odmah posle kanjona Kolorado, na nekom od tradicionalnih drvenih ili savremenih gumenih splavova ispod mosta visokog 150 metara, uz neponovljiv pejzaž malih vodopada, učiniće Taru nezaboravnim evropskim iskustvom zbog kojeg vrijedi posjetiti Crnu Goru i doživjeti, kako holandski pisac Dolard reče „Zemlju iza božijih ledja“. Ovaj dio Crne Gore jednostavno oduzima dah!
***
Ukoliko se zagledate u kratu svijeta i pokušate da nađete centar, Crna Gora će biti najbliža toj tački. Tamo gdje se „spajaju 6 kontinenata“ ova zemlja nudi nacionalne parkove, kontraste i raskrsnice koje vrijedi posjetiti. Ona je tačka iz koje možete krenuti na svaku evropsku destinaciju, ali smo sigurni da je nikada nećete zaboraviti. Ona je, iako mala, uvijek privlačila pažnju i simpatije velikih. Slikali su je i opisivali Tenison i Gledston i Bajron, Jaroslav Čermak, Evlija Čelebija i brojni drugi velikani koji su jednoglasno davali, u različitim vremenima, portret jedne male, ali ponosne države. Kroz Crnu Goru prijatelji su uvijek putovali i stizali gdje su htjeli, a kako Njegoš jednom odgovori jednom stranom vojskovođi za neprijatelja je taj put bio mnogo duži i teži. Evropa je mozaik naroda i kultura, a Crna Gora je Evropa u malom. Ona i danas nudi svoje nedostignute kutke smjelom i radoznalom. U zemlji pjesnika i ratnika prijatelj je uvijek dobrodošao, zato sve dobronamjernike Crna Gora čeka otvorenih vrata i želi vam da je upoznate, i tako postanete i ostanete dio nje.