Opstina Zabljak bogata je kulturno istorijskim spomenicima i lokalitetima od najveceg arheoloskog znacaja. Kraj Ribljeg jezera i u barama Zugica posebno su zanimljivi stecci stari gotovo osam vjekova. Iznad Lever Tare uzdizu se ostaci Pirlitora, srednjevjekovnog grada iz XIV vijeka. Ovaj grad bio je najznacajnija veza izmedju srednjevjekovnog Dubrovnika i untrasnjosti Balkana. U blizini samog grada Zabljaka postoje ostaci starih grobova sa steccima (Stecak). Pivski manastir, gradjen od 1573. do 1586. god. Od posebne je umjetnicke vrijednosti jer se u njemu cuvaju cetiri rukopisna jevandjelja, a freske su od izuzetne umjetnicke vrijednosti.
U neposrednoj blizini opstine Zabljak nalazi se niz drugih kulturno istorijiskih spomenika, poput rimskog kamenog mosta na Bukovici kod Savnika, Mljeticak – mjesto gdje je ubijen Smail aga Cengic, kuca Novice Cerovica poznatog crnogorskog junaka i dr. Kako je dugo ucestvovao u oslobodilackom ratu i revoluciji na Zabljaku su brojni istorijski spomenici i spomen obiljezija. Po svom unutrasnjem i spoljasnjem reljefu posebno je interesantan mauzolej palim borcima i zrtvama fasizma. Posebno interesantna je i Titova pecina kraj Crnog jezera u kojoj je Josip Broz Tito donio neke veoma bitne odluke vezane za akcije partizanskih jedinica.
Nacionalni park Durmitor, sa druge strane, ne raspolaze samo prirodnim vec i kulturno istorijskim bogatstvom, pocevsi od antickog perioda do danas kultura i civilzacija su na ovom prostoru ostavljale spomenike – od nekropola, starih gradova i utvrdjenja, stecaka, manastriskih kompleksa, pa sve do spomenika nasim savremenicima.
Za posjetioca, posebno onog koji dolazi iz daleka, seoska kuca – savardak, vodenica, i katunsko naselje, bice cudnovato privlacni. Specificna arhitektura kojom dominiraju kamen i drvo kao i sam oblik gradjevine karakteristicni su samo za ovo podrucije.
Nacionalni park Durmitor uvrsten je u spisak Svjetske kulturne i prirodne bastine u Parizu 1980. godine. Tara i njen kanjon uvrstena je u Svjetske ekoloske rezervate biosfere, pod UNESCO-vim programom Covjek i biosfera, 1977. godine. Skupstina republike Crne Gore je u spetembru 1991 godine upravo na Zabljaku, drzeci ovaj grad i sam Durmitor za prijestonicu ekologije u Crnoj Gori, donijela Deklaraciju o Crnoj Gori kao ekoloskoj drzavi:
DEKLARACIJA O EKOLOŠKOJ DRZAVI CRNOJ GORI
Mi, poslanici Republike Skupstine Crne Gore, svjesni smo da je, zbog ugrozavanja prirode zastita identiteta prostora na kome zivimo i djelujemo postala nas neodlozan i pravovremen posao.
Svjesni duga prema prirodi, izvoru naseg zdravlja i inspiraciji nase slobode i kulture, posvecujemo se njenoj zastiti u ime sopstevnog opstanka i buducnosti potomstva.
Prihvatamo da nijedna razlika medju nama nije toliko velika koliko su velike promjene kojima je izlozeno nase prirodno okurzenje. Bez obzira nasa nacionalna, vjerska, politicka i druga ubjedjenja i osjecanja, znamo i prihvatamo da su dostojanstvo i svetinja ljudskog bica organski povezani sa svetinjom i cistotom prirode.
Covjek i priroda u njemu i oko njega cjelovito su jedno u svojim dubinama i po svom smislu i naznacenju. S toga je oduvijek zloupotrebu covjeka pratila zloupotreba prirode. Zato opredjeljujuci se i boreci se za dostojanstvo covjeka pozvani smo da se borimo i za dostojanstvo prirode.
Donosenjem ove deklaracije Crna Gora prema prirodi uspostavlja drzavni odnos i poziva na mudrost sve ljude da sprijece ekolosku katastrofu koja nam prijeti.
20 septembar 1991 Skupstina Republike Crne Gore
Osam kilometara istocno od Zabljaka nalaze se ostaci sredjnjevjekovnog Pirlitora, utvrdjenog grada iz XIV vijeka, poznatog iz narodnih pjesama o Vojvodi Momcilu, koji je ovdje poginuo zbog zenine izdaje. Narodna pjesma o Vojvodi koji je zivio u gradu Pirlitoru jedna je od najpopularnijih legendi ovog podrucija. Momcilo je imao krilatog konja Jabucila, sablju sa ocima, i bio je po legendi nepobjediv. U Momcilovu lijepu zenu Vidosavu, po legendi zaljubio se gramzivi kralj Vukasin. Vidosava koja mu nije odoljela sprzila je krila Jabucilu, te Momcilo nije uspio da odoli neprijatelju. Nakon pogibije svog vlasnika Jabucilo se od tuge bacio u Crno jezero, pa ce vam neki od starosjedioca ovog pordrucija reci da se ponekad i danas iz jezera cuje vrisak Jabucila.
Podrucje Durmitora mozda je i najbolji reprezent crnogorske kulture. Ovdje cete, na malom prostoru, biti u mogucnosti da se susretnete sa specificnom arhitekturom i sa brojnim elementima crnogorskog etnografskog bogatstva kakvi su odjevni predmeti, orudje, predmeti za svakodnevnu upotrebu, kamen, i posebno drvo dominiraju u gradjevini, dok je vecina predmeta iz domacinstva izradjena od drveta, i posebne je ljepote, nerijetko sa izrezbarenim elementima, tradicionalnom ornamentikom. Od vune koja ovdje dominira u odjevnim predmetima Durmitorci vijekovima pletu dzempere, carape i priglavke. Ovi odjevni predmeti dalje se boje i saraju cime se slobodno se moze reci dobija vise od odjevnog predmeta pa preporucujemo da kao suvenir sa ovog podrucja ponesete neki od ovih predmeta.
Kada su u pitanju kulturna bogatstva ovog kraja srescete nekoliko zanimljivih gradjevina i objekata. Most nad Bukovicom datira iz rimskog perioda, sa sesnaestometarskim kamenim lukom. Nedaleko od mosta nalazi se uklesana figura Vedskog boga Mitre koja je usjecena u zrtveni oltar. Na kamenu se nalazi inskripcija In visctus augustus. U okviru nacionalnog parka brojne su nekropole i tumuli. Isticu se svojom ljepotom i stecci – grcka i rimska groblja. Svakako najreprezentativniji na ovom podruciju su manastiri i crkve. U mjestima Novakovici i Bare Zugica nalazi se veci broj stecaka koji svjedoce o bogatoj istoriskoj podlozi ovog kraja. Od crkava posebo su lijepe crkva Svetog Preobrazenja u Zabljaku, kao i ona istog imena u Krsu. Crkva Svetog Spasa u Maloj Crnoj Gori i crkva Svetog Djordja u Novakovicima. Manastirski kompleksi u dolini Tare su manastir Dovolja star vise od 500 godina, te manastiri Svetog Arhandjela na Tari i manastir Dobrilovina koji je u proslosti bio jedan od najvaznijih kulturnih centara u ovom kraju. Pored ovih sakralnih objekata prisustne su razvaline gradova i utvrdjenja ali kao jedan dio etnoloske bastine svakako se moraju pomenuti i sama planinska naselja kojima dominiraju savardaci i vodenice. Na katunima Dobrog dola srescete porodice koje ljeti odlaze sa svojim velikim stadima visoko u planinu i ostaju tamo tokom ljetnjih mjeseci.
Vec od XIX vijeka pocelo vece interesovanje za proucavanje ovog kraja. Od poznatijih imena koja su boravila i istrazivala durmitorski kraj ostaju Jovan Cvijic, Josif Pancic i Pavle Rovinski. Posebno interesantna i za domen etnologije ovog kraja bitna su istrazivanja Pavla Rovinskog, cija djela toplo preporucujemo ukoliko zelite da upoznate Crnu Goru kroz vijekove njenog postojanja.